ΧΟΡΤΟΦΑΓΙΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ: Τρόπος ζωής ή ανάγκη;

2023-05-12

   Η χορτοφαγία αν και αποτελεί μια από τις εμμένουσες διατροφικές τάσεις των τελευταίων χρόνων φαίνεται να έχει τις ρίζες της από το 3200 π.Χ., όταν οι αρχαίοι αιγυπτιακοί πολιτισμοί άρχισαν να την υιοθετούν με την πεποίθηση ότι η μετάβαση στη μετενσάρκωση θα γινόταν ομαλότερη. Αργότερα, αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι υιοθέτησαν την χορτοφαγική διατροφή με πρωτοστάτη τον Πυθαγόρα, ο οποίος πίστευε πως η κατανάλωση κρέατος επηρεάζει τη ροή και την ισορροπία των σωματικών υγρών και κατά συνέπεια τη συνολική υγεία.

    Σήμερα, η δημοτικότητα της χορτοφαγίας είναι υψηλή στην Ασία (13% του πληθυσμού) με την Ινδία να φτάνει τα υψηλότερα επίπεδα παγκοσμίως (40%). Η επικράτηση της χορτοφαγίας σε ένα σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού αυτών των χωρών έχει συνδεθεί με τις αντίστοιχες θρησκευτικές πεποιθήσεις. Στην Αφρική και τη Μέση Ανατολή το 16% του πληθυσμού ακολουθεί αυτή τη διατροφή, ενώ στην Κεντρική και Νότιο Αμερική, το 8% του πληθυσμού. Τα χαμηλότερα ποσοστά απαντώνται στην Βόρεια Αμερική και την Ευρώπη, όπου η χορτοφαγία υιοθετήθηκε μόνο από το 5% του πληθυσμού [1].

Η χορτοφαγία περικλείει διαφορετικούς τύπους δίαιτας, που ταξινομούνται ανάλογα με το πόσο αυστηρή είναι η απόκλιση των ζωικών τροφών και των προϊόντων τους από την καθημερινή διατροφή. Πιο συγκεκριμένα:

  • Γαλακτο-αυγο-χορτοφαγική (Lacto-ovo-vegetarian): Περιέχει αυγά και γαλακτοκομικά προϊόντα.
  • Γαλακτο-χορτοφαγική (Lacto-vegetarian) : Περιέχει γαλακτοκομικά, αλλά όχι προϊόντα αυγού.
  • Αυγό- χορτοφαγική (Οvo-vegetarian): Περιέχει αυγά και προϊόντα αυγού, αλλά όχι γαλακτοκομικά.
  • Ωμοφαγία: Βασίζεται κυρίως σε ωμά και ακατέργαστα λαχανικά, φρούτα, ξηρούς καρπούς, σπόρους και όσπρια.
  • Ιχθυο-χορτοφάγοι (Pescatarians): Καταναλώνουν ψάρια και θαλασσινά, αλλά όχι κρέας.
  • Αυστηρά χορτοφαγική (Βίγκαν/Vegan): Αποκλείει κρέας, ψάρια, αυγά, γαλακτοκομικά προϊόντα και μέλι.
  • Ημι-χορτοφαγία ή ευέλικτη χορτοφαγία (Flexitarians): περιστασιακή κατανάλωση κρέατος.

Οι δυο διατροφικοί τύποι που προκαλούν επιστημονικά και κοινωνικά περισσότερο το ενδιαφέρον είναι η αυστηρή χορτοφαγία και η πιο πρόσφατα εμφανιζόμενη «ευέλικτη» χορτοφαγία. Ποια είναι τα κίνητρα όμως που έχουν ωθήσει τους ανθρώπους παγκοσμίως σε τέτοιες δίαιτες; Η επιθυμία της μετάβασης σε πιο υγιεινά και περιβαλλοντικά βιώσιμα τρόφιμα είναι δυο από τα βασικά κίνητρα της ολοένα και αυξανόμενης προτίμησης, όπως επίσης και δυο από τις μεγάλες παγκόσμιες διατροφικές προκλήσεις.

    Πράγματι, επιστημονικά στοιχεία από τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες δοκιμές δείχνουν ευεργετικά αποτελέσματα της βίγκαν και ευέλικτης διατροφής όσον αφορά τη μείωση του σωματικού βάρους και χαμηλότερο κίνδυνο εμφάνισης διαφόρων τύπων καρκίνου. Για άτομα με διαβήτη ή με υψηλό κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου, οι δίαιτες αυτές φαίνεται να μειώνουν τις καρδιομεταβολικές παραμέτρους, όπως μετρήσεις παχυσαρκίας και ολικής χοληστερόλης. Επίσης, τα άτομα που ακολουθούν τέτοια χορτοφαγικά μοντέλα διατροφής παρατηρήθηκε ότι έχουν χαμηλότερη πρόσληψη ολικού λίπους αλλά, υψηλότερη πρόσληψη πολυακόρεστων λιπαρών οξέων, διαιτητικών ινών και αρκετών μικροθρεπτικών συστατικών. Από την άλλη μεριά, η αυστηρά χορτοφαγική δίαιτα έχει συνδεθεί και με διατροφικές ελλείψεις, ιδιαίτερα ελλείμματα βιταμίνης Β12, βιταμίνης D, ψευδαργύρου, σιδήρου και ιωδίου καθώς και, με χαμηλότερη ποιότητα πρωτεΐνης και κίνδυνο καταγμάτων [2,3].

    Σε ότι αφορά το περιβάλλον και την βιώσιμη ανάπτυξη, τα τελευταία δεδομένα δείχνουν ότι η παραγωγή ζωικών προϊόντων, απαιτεί περισσότερους πόρους (νερό, έκταση γης) και προκαλεί υψηλότερες εκπομπές αερίων από τα φυτικά προϊόντα. Είναι αξιοσημείωτο ότι ένα κιλό μοσχαρίσιο κρέας απαιτεί την κατανάλωση 3.168 λίτρων νερού την ώρα, όταν τα φασόλια (τα πιο απαιτητικά σε νερό) μόλις 366 λίτρα. Σήμερα, παγκόσμιοι οργανισμοί όπως, ο ΟΗΕ και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, δημοσιεύουν μελέτες που καταλήγουν στο κοινό συμπέρασμα ότι η εκτροφή ζώων και η παραγωγή γαλακτοκομικών προϊόντων ευθύνονται για το 14,5% όλων των ανθρωπογενών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Αυτό είναι περίπου ισοδύναμο με τις εκπομπές καυσαερίων κάθε αυτοκινήτου, τρένου, πλοίου και αεροσκάφους στον πλανήτη [4].

    Συμπερασματικά, εάν όλος ο παγκόσμιος πληθυσμός υιοθετούσε μια φυτική διατροφή θα μπορούσε να μειώσει τη θνησιμότητα και τα αέρια του θερμοκηπίου που προκαλούνται από την παραγωγή τροφίμων κατά 10% και 70%, αντίστοιχα, έως το 2050 [5]. Με όλα αυτά τα δεδομένα, η επιστημονική κοινότητα προτείνει την αύξηση της παραγωγικότητας στις καλλιεργήσιμες εκτάσεις, τον περιορισμό των αποβλήτων από τρόφιμα και τη μετάβαση σε μία κυρίως χορτοφαγική διατροφή χωρίς ιδιαίτερη κατανάλωση κρέατος. Αναφέρει ότι η λύση προς το παρόν δεν είναι να σταματήσει η κατανάλωση κρέατος παγκοσμίως μιας και σε ορισμένες περιοχές δεν υπάρχει άλλη επιλογή. Όμως, η υπέρμετρη κατανάλωση κρέατος στα δυτικά κράτη είναι ανάγκη τελικά να μετριαστεί για την αποφυγή ή επιβράδυνση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Η ευέλικτη χορτοφαγία λοιπόν φαίνεται να είναι η καταλληλότερη επιλογή σαν ένα πρώτο μέτρο, ευκολότερα εφαρμόσιμο και αποτελεσματικό.

Χορτοφαγία: Τρόπος ζωής ή ανάγκη; Προς το παρόν, ο κάθε ένας από εμάς διαλέγει και παίρνει. Μέχρι να έρθει η ώρα να αναγκαστεί..;

Ευανθία Μάνθου

Τεχνολόγος - Μικροβιολόγος Τροφίμων,

Διδάκτωρ Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών

Πηγές

  • https://www.vegansociety.com/
  • Selinger, Ε., Neuenschwander, Μ., Koller, Α., Gojda, J., Kühn, T., Schwingshackl, L., Barbaresko J., Schlesinger, S. (2022). Evidence of a vegan diet for health benefits and risks – an umbrella review of meta-analyses of observational and clinical studies. Crit Rev Food Sci Nutr. DOI: 10.1080/10408398.2022.2075311
  • Derbyshire E.J. (2017). Flexitarian Diets and Health: A Review of the Evidence-Based Literature. Front. Nutr. 3:55. DOI: 10.3389/fnut.2016.00055
  • https://ourworldindata.org/
  • Springmann, M., Godfray, H.C., Rayner, M., Scarborough, P (2016). Analysis and valuation of the health and climate change cobenefits of dietary change. Proc Natl Acad Sci U S A. 113(15):4146-51. DOI: 10.1073/pnas.1523119113.

 


Δημιουργήστε δωρεάν ιστοσελίδα! Αυτή η ιστοσελίδα δημιουργήθηκε με τη Webnode. Δημιουργήστε τη δική σας δωρεάν σήμερα! Ξεκινήστε